Prague Quadrennial – ίσως το σημαντικότερο γεγονός παγκόσμια σε ότι αφορά το σχεδιασμό παραστασιακού χώρου.
Η έκθεση διοργανώνεται στην Πράγα κάθε 4 χρόνια από το 1967 και το 2019 είναι στη 14η της διοργάνωση. Η Κύπρος συμμετέχει ανελλιπώς από το 1991 μέσω του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και η έκθεση αποτέλεσε βήμα για τη δουλειά πολλών Κυπρίων καλλιτεχνών στο εξωτερικό, από τους οποίους και κάποιες βραβεύσεις ή διακρίσεις όπως αυτή του Χάρη Καυκαρίδη που απέσπασε ειδική αναφορά από την Επιτροπή Βραβείων της PQ 2003 για το σχεδιασμό των Τρωάδων, του Γεώργιου Κουκουμά που επιλέγηκε για παρουσίαση από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Θεατρικής Τεχνολογίας (USITT) το 2012 με βάση τη δουλειά του στην PQ11 και η απονομή του 3ου βραβείου νεανικού κοινού για το περίπτερο του 2015 με τίτλο “Creatures” σε σχεδιασμό του Γεώργιου Κουκουμά και της Έλενας Κατσούρη. Συνολικά έχουν παρουσιαστεί πέραν των 35 καλλιτεχνών ή φορέων μέσα από τις Κυπριακές συμμετοχές στην PQ όπως είθισται να καλείται.
Η φετινή έκδοση της Κουατριενάλε Πράγας εμπνέεται από το Golden Triga, το αγαλματίδιο που παραδοσιακά δίνεται ως το μεγαλύτερο βραβείο στην καλύτερη συμμετοχή της Παγκόσμιας έκθεσης. Το αγαλματίδιο απεικονίζει τις τρεις διαφορετικές δυνάμεις που συναντιούνται για να τραβήξουν το άρμα που οδηγεί η Θεά Νίκη, αναπαράσταση που στέκει υπερήφανα στη στέγη του Εθνικού Θεάτρου στην Πράγα, για να μας υπενθυμίζει ότι η δημιουργία μιας παράστασης είναι πράξη συνεργασίας ανάμεσα σε όλα τα ταλέντα που συνδυάζουν τις δυνάμεις τους για να επιτύχουν έτσι πολύ περισσότερα από οποιαδήποτε ατομική προσπάθεια. Τα τρία άλογα που τραβούν το άρμα συμβολίζουν τα τρία στάδια της ανθρώπινης ζωής, το άγριο ένστικτο και τη διαίσθηση της νεολαίας, την εμπειρία της ενηλικίωσης και την εποχή της σοφίας. Η μεταφορά του Triga θα αξιοποιηθεί ως η βάση διερεύνησης από τρεις διαφορετικές οπτικές, σε τρεις τομείς που συνδέονται με τις κυκλικές φάσεις της δημιουργικής διαδικασίας: Φαντασία, μεταμόρφωση και μνήμη. Ο ΘΟΚ συμμετέχει φέτος με τρεις αντίστοιχους τρόπους:
Εθνική Συμμετοχή
Ο σχεδιασμός της Εθνικής κυπριακής συμμετοχής ανατέθηκε στην βραβευμένη Έλενα Κοτασβήλι και τον Αλέξη Βαγιανό. Εννοιολογικά συνεισέφερε η επιμελήτρια της συμμετοχής Μαρίνα Μαλένη.
Για τη συμμετοχή έγραψε η συγγραφέας, Μαρία Πετρίδη:
Στον αντικατοπτρισμό του στάτους κβο
Η μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση Στον αντικατοπτρισμό του στάτους κβο των Έλενας Κοτασβήλι και Αλέξη Βαγιανού δημιουργεί μια κατάσταση στην οποία οι επισκέπτες εμπλέκονται σιωπηλά ή όχι με δομές εξουσίας καθώς αυτές γίνονται το αντικείμενο παρατήρησης των θεατών κοιτώντας από απόσταση μέσα από ένα γυαλί. Ένα βαρύ και στερεό τραπέζι 15 θέσεων προορισμένων για συναντήσεις ανάμεσα σε φορείς εξουσίας, ενεργεί ως το κεντρικό στοιχείο της εγκατάστασης. Μόνο που το τραπέζι αυτό κινείται από ένα ατέρμονο κύμα η ροή του οποίου είναι απροσδιόριστη και που η απερίβλητή του ζωντάνια σαρώνει το μεταίχμιο της λειτουργίας και της εξουσίας.
Η εγκατάσταση Στον αντικατοπτρισμό του στάτους κβο μας έλκει σε μια φευγαλέα ή αναστοχαστική στιγμή όπου συναντιόμαστε με ζητήματα που σχετίζονται με τη συμμετοχή, τη δημοκρατία, την ιδιότητα μας ως πολίτες, την αξία της επιλογής σε μια εποχή κρίσεων, αλλά και με εκείνα που σχετίζονται με την συναισθηματικότητα, τη συνάφεια, το περιβάλλον, άλλες ζωές που έχουν σημασία, διαδικασίες που προκαλούν κύματα δράσεων και αντιδράσεων. Οι αποφάσεις λαμβάνονται πίσω από συμπαγείς πόρτες, όπου ο ήχος μονώνεται, οι φωνές κουκουλώνονται, τα σώματα γίνονται αθέατα. Το πεδίο της όρασης είναι διαπραγματεύσιμο και ποικίλλει ανάλογα με τη θέση από την οποία κοιτάτε. Το εσωτερικό φαίνεται προστατευμένο, χωρισμένο από οτιδήποτε και οποιονδήποτε είναι έξω, αλλά η ροή της γνώμης, ένας εκτυλισσόμενος και αναπτυσσόμενος μυς, κοιτάει μέσα από το γυαλί που την κρατάει σε απόσταση, δράττοντας την ορμή εκείνης της στιγμής που θα μπορούσε να αναστατώσει τη δομή της κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε.
Οι πυκνοί τρόποι της γραφειοκρατίας είναι ρευστά στρωματοποιημένοι σε σαγηνευτικές οπτασίες λεπτών αποχρώσεων, υφές υδάτινων μαζών και ηχοχρωμάτων. Η αύρα αυτή πλημμυρίζει την εγκατάσταση επιδρώντας πάνω στους μεταβατικούς της κατοίκους, ενδεχομένως φέρνοντάς τους άμεσα σε μια αντιπαράθεση με την καταπίεση της επικρατούσας κατάστασης. Οικοδομώντας μια σχέση κοινωνική και χωρική με το τέρας στην αίθουσα, οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν μια συνθήκη όπου η διατάραξη της τάξης των πραγμάτων ή μια αναπόφευκτη αποσυναρμολόγηση του στάτους κβο δύναται να συμβούν.
Μετάφραση: Άλκης Χατζηανδρέου
Η Επιμελήτρια Μαρίνα Μαλένη γράφει για το σκεπτικό της ομάδας:
Η παγκόσμια έκθεση σκηνογραφίας είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που αφουγκράζεται και εκφράζει κάθε τέσσερα χρόνια, με ένα μοναδικό τρόπο, τις αγωνίες, την εξέλιξη της κοινωνίας μας, τις τάσεις στην τέχνη, τον τρόπο με τον οποίο ο σχεδιασμός χώρου μεταβάλλεται, έχοντας ως αφετηρία τις θεατρικές αίθουσες αλλά βγαίνοντας από αυτές και κατακλύζοντας το χώρο, είτε το φυσικό είτε το νοητικό μας περιβάλλον.
Για αυτή την τετραετία, και μετά από έντονους προβληματισμούς και συζητήσεις, για μένα δεν υπήρχε αμφιβολία πως η έννοια που περικλείει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, μπορούσε να περιγραφεί σε μια φράση: το Κύμα, είτε είναι αυτό των μεταναστών, είτε είναι αυτό της βίας, είτε είναι οι πλημμύρες και οι φυσικές καταστροφές, είτε είναι το κύμα της τρομοκρατίας ή της ανόδου των ακραίων κινημάτων στην Ευρώπη. Το Κύμα ήταν η κύρια εικόνα που χαρακτήριζε στο μυαλό μου την τετραετία που μας πέρασε. Ένα Κύμα αγωνίας κάποτε, προβληματισμού άλλοτε, θυμού ενίοτε, αγώνα αλλαγής στην καλύτερη περίπτωση.
Έτσι, με αφετηρία την ιδέα του Κύματος που σε διάφορα επίπεδα κατακλύζει την Ευρώπη και τον Κόσμο, άρχισε η συνεργασία μας με την Έλενα Κοτασβήλι και τον Αλέξη Βαγιανό. Μπήκαμε στη διερεύνηση του ζητούμενου της εικαστικής εγκατάστασης που τελικά δημιούργησαν, για να ανακαλύψουμε με έκπληξη, πως οι προβληματισμοί και τα συμπεράσματά μας για το πώς μπορούν να εκφραστούν μέσα από το κύμα ήταν κοινά. Οι δύο καλλιτέχνες δούλεψαν δημιουργώντας ένα μικρόκοσμο χώρου λήψης αποφάσεων, επί όλων των θεμάτων που μας απασχολούν έντονα, στον οποίο ο καθένας από τους επισκέπτες καλείται να εξετάσει τη δική του θέση απέναντι στο στάτους κβο, τα όσα συμβαίνουν στον κόσμο μας, την οπτική από την οποία επιλέγει να εξετάσει τα πράγματα, τη θέση του απέναντι στα πράγματα.
Ένα κλειστό μαύρο δωμάτιο, με ένα τοίχο τσιμεντένιο στην πρόσοψη, σκοτεινό στο εσωτερικό, χωρίς να μας δίνει άμεση πρόσβαση στο χώρο λήψης αποφάσεων, αλλά μας κρατά μακρυά, στον παγωμένο χώρο των θεατών/επισκεπτών, όπου δεσπόζει το μεγεθυμένο ηχητικό τοπίο του υπόγειου κύματος που φαίνεται στο κέντρο της λήψεως αποφάσεων. Στο χώρο αυτό ο θεατής γίνεται χαρακτήρας του έργου που παίζεται καθημερινά στο χώρο που έχει ήδη σχεδιαστεί από άλλους, χωρίς ο ίδιος να μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα των αποφάσεων. Ή μήπως όχι;
-Τώρα δεν είναι ώρα ν’ αργείς, – είμαστε στην κόψη της δράσης.
(Σοφοκλής, Ηλέκτρα)
Οι Καλλιτέχνες:
Η Έλενα Κοτασβήλι και ο Αλέξης Βαγιανός είναι εικαστικοί καλλιτέχνες που δουλεύουν μαζί από το 2013. Έχουν σπουδάσει Καλές Τέχνες στο Λονδίνο και την Αθήνα και έχουν τη βάση τους στην Κύπρο.
Οι συνεργασίες τους είναι στο φάσμα των παραστατικών τεχνών, του θεάτρου και του σύγχρονου χορού και εστιάζονται κύρια στο σχεδιασμό παραστασιακού χώρου αλλά και εικαστικών εγκαταστάσεων. Έχουν συμμετάσχει σε εκθέσεις και φεστιβάλ τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Είναι συνιδρυτές της CATHRINE, μιας καλλιτεχνικής οργάνωσης που ενθαρρύνει διαθεματικά έργα τέχνης και απροσδόκητες συνεργασίες.
Η Έλενα Κοτασβήλι είναι εικαστικός. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Middlesex του Λονδίνου απ’ όπου αποφοίτησε πρώτη στην τάξη της το 2008. Έχει ως βάση την Κύπρο. Τα ενδιαφέροντά της είναι στις παραστασιακές τέχνες και στο συνδυασμό του σχεδιασμού χώρου για το θέατρο και των εικαστικών εγκαταστάσεων. Η δουλειά της περιστρέφεται γύρω από ιδέες που σχετίζονται με μηχανισμούς καθιερωμένων δομών στην τέχνη, τις αντιφάσεις και τους περιορισμούς τους, αλλά και με το φυσικό τοπίο και τη διαμεσολάβηση. Η Έλενα Κοτασβήλι έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις και φεστιβάλ τεχνών τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Ο Αλέξης Βαγιανός είναι εικαστικός καλλιτέχνης. Το 2002 σπούδασε μουσική, με ειδίκευση στο πιάνο στο Κονσερβατόριο της Φρανκφούρτης στη Γερμανία. Δύο χρόνια αργότερα, μετακόμισε στην Αθήνα για να σπουδάσει Καλές Τέχνες στην Σχολή Καλών Τεχνών, από την οποία αποφοίτησε το 2009. Η δουλειά του τέμνει μεταξύ της ζωγραφικής, της σκηνογραφίας, της εικαστικής εγκατάστασης και των παραστασιακών τεχνών. Τα τελευταία χρόνια έχει εμπνευστεί από τις ιδέες του θεάτρου, της δυσλειτουργίας στις τέχνες, των αρχών του θεάματος και του τοπίου και του διαλόγου που αναπτύσσεται ανάμεσά τους. Ο Αλέξης Βαγιανός έχει παρουσιάσει σόλο και ομαδικές δουλειές σε Κύπρο, Αθήνα, Λονδίνο και Λίβανο.
Οι Σχεδιαστές επιθυμούν να ευχαριστήσουν τους ακόλουθους για τη συνδρομή τους στη διαδικασία σχεδιασμού:
- Γεώργιος Κουκουμάς, Σταύρος Τάρταρης, Σχεδιασμός φωτισμού
- Γιώργος Χριστοφή, Δημήτρης Σπύρου, Σχεδιασμός ήχου
- Μαρία Πετρίδη, Συνεργάτις στο θεωρητικό πλαίσιο
- Σωφρόνης Ευσταθίου, Συνεργάτης για τεχνικά θέματα
- Νικόλας Πετρίδης, Αρχιτέκτονας
- Χρίστος Γεωργίου, 3 dimensional design
- Στέλλα Ήβη Νικολαΐδου, Φωτογράφος
ΤΡΙΑ ΜΕΡΗ-ΤΡΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ
Ο ΘΟΚ συμμετέχει στα τρία Μέρη της Prague Quadrennial 2019 ως εξής (χρησιμοποιούνται οι αγγλικοί όροι ώστε να παραπέμπουν στο διαδικτυακό τόπο της PQ, για όποιον επιθυμεί περισσότερες πληροφορίες):
Imagination: Emergence Exhibition (παρουσιάζονται απότοκα Ευρωπαϊκού προγράμματος συνεργασίας ανάμεσα σε οκτώ χώρες) Συλλογική δημιουργία από Εργαστήρι Walls and Barriers Λευκωσίας
Transformation: Exhibition of Countries and Regions, Εθνική Συμμετοχή Κύπρου
Έχει ανατεθεί ο σχεδιασμός στη βραβευμένη με το Βραβείο ΘΟΚ Έλενα Κοτασβήλι και στον Αλέξη Βαγιανό. Τίτλος: Status Quo In Mirage
Memory: Fragments. Ένα επιλεγμένο αντικείμενο, από ένα καταξιωμένο σκηνογράφο της κάθε χώρας, στην περίπτωσή μας το Ξόανο του θεού Απόλλωνα του Άντη Παρτζίλη από την παράσταση Επτά επί Θήβας.
Περισσότερες Πληροφορίες:
Fragments – Άντης Παρτζίλης, Θεός Απόλλωνας από τους Επτά επί Θήβας του Αισχύλου, παραγωγή ΘΟΚ
Οι επιμελητές από κάθε χώρα που συμμετέχει στην PQ19 κλήθηκαν να επιλέξουν ένα αντικείμενο από ένα σημαντικό σκηνογράφο της χώρας τους για να εκτεθεί σε κοινή έκθεση με τίτλο FRAGMENTS στη φετινή PQ.
Για την Κύπρο επιλέγηκε το Άγαλμα του Θεού Απόλλωνα του Άντη Παρτζίλη από την παράσταση Επτά Επί Θήβας.
Ο Άντης Παρτζίλης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο όχι μόνο στη Σκηνογραφική δημιουργία της Κύπρου αλλά και μέσα από σημαντικές θέσεις στον καλλιτεχνικό βίο του τόπου. Βραβευμένος, με διεθνείς συνεργασίες και συμμετοχές σε σημαντικότατες διεθνείς εκθέσεις, έχει σκηνογραφήσει για θέατρο, μπαλέτο, όπερα, κινηματογράφο και τηλεόραση, σε πάνω από 130 παραγωγές. Η βραβευμένη δουλειά του στους Επτά επί Θήβας αλλά ειδικότερα οι Θεοί που δημιούργησε ως μέρος του σκηνικού, αποτελούν εμβληματικές σκηνογραφικές δημιουργίες, με ειδική σημασία εφόσον έχουν άμεση σύνδεση με το μύθο αλλά και με την Κύπρο, λόγω των χρωμάτων και των υλικών τους.
Εmergence – Walls and Barriers, Installations
Κάτω από τον Τίτλο EMERGENCE. From shared experience to new creativity. Living Heritage/Reframing Memory η PQ ενώνει δυνάμεις με άλλους επτά Φορείς από αντίστοιχες χώρες. Το πρόγραμμα διερευνά τη συλλογική πολιτιστική μνήμη μνημείων κληρονομιάς με στόχο τη δημιουργική επικοινωνία με το σύγχρονο κοινό και τη νέα γενιά δημιουργών. Το EMERGENCE χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα “Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης.
Συνεργαζόμενοι Οργανισμοί:
Arts & Theatre Institute / Prague Quadrennial (Czech Republic), The Victoria & Albert Museum (United Kingdom), IZOLYATSIA (Ukraine), Institut Teatralny (Poland), Cyprus Theatre Organisation/THOC (Cyprus), Norwegian Theatre Academy/Østfold University College (Norway), New Theatre Institute of Latvia (Latvia), and National Kaohsiung Center for the Arts (Taiwan).
Στο πλαίσιο του προγράμματος ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου φιλοξένησε στη Λευκωσία το δεύτερο από τρία εργαστήρια με τη συμμετοχή φοιτητών από την Κύπρο, τη Λετονία και τη Νορβηγία στα οποία αναζητούνται προσεγγίσεις σχεδιασμού χώρου με έμπνευση ιστορίες της κάθε χώρας. Το πρώτο Εργαστήρι φιλοξενήθηκε στο νησί Χαόγια στα Νορβηγικά φιόρδ, και το τρίτο θα γίνει στη Λεττονία το 2020.
Η δημιουργική ομάδα των φοιτητών που φιλοξενήθηκαν στην Κύπρο επικεντρώθηκε θεματικά σε τρία βασικά «αφηγήματα» που έχουν σχέση με τα Τείχη της Λευκωσίας και Αμμοχώστου, τη διττή τους σημασία, τη βίαιη αποκοπή του νήματος της ζωής και της ιστορίας των ζωών των οικογενειών αγνοουμένων. Οι φοιτητές δημιούργησαν εικαστικές εγκαταστάσεις που παρουσιάστηκαν στην Παλιά Αγορά στη Λευκωσία. Τα απότοκα των δράσεων του δράσεων του EMERGENCE θα παρουσιαστούν στην Κουατριενάλε τον Ιούνιο.
Τη γενική ευθύνη για την επιμέλεια και την οργάνωση της συμμετοχής στην Κουατριενάλε Πράγας έχει η Λειτουργός Θεατρικής Ανάπτυξης του ΘΟΚ,
Μαρίνα Μαλένη.
Iστορικό της Κυπριακής συμμετοχής στην PQ:
Ο ΘΟΚ αναλαμβάνει την ευθύνη της συμμετοχής της Κύπρου στην έκθεση αυτή θεσμικά από το 1991.
PQ 1991
Πρώτη συμμετοχή της Κύπρου με τη δουλειά του Άγγελου Αγγελή.
Κομισσάριος: Άντης Παρτζίλης
PQ 1995
Δεύτερη συμμετοχή της Κύπρου με τους Άντη Παρτζίλη και Εδουάρδο Γεωργίου.
Κομισσάριος: Γκλόρια Κασσιανίδου
PQ 1999
Συμμετοχή της Κύπρου με έργα του Σταύρου Αντωνόπουλου
Κομισσάριοι: Γκλόρια Κασσιανίδου, Άντης Παρτζίλης
PQ 2003
Συμμετοχή της Κύπρου με έργα των Άντη Παρτζίλη, Χάρη Καυκαρίδη, Στέφανου
Αθηαινίτη και Σταύρου Αντωνόπουλου (απονομή ειδικής διάκρισης στο Χάρη Καυκαρίδη)
Curator: Άντης Παρτζίλης
Κομισσάριοι: Μαρία Ευσταθίου και Αλεξία Χατζηνικολάου
PQ 2007
Παρουσιάστηκαν εκπρόσωποι της νέας γενιάς Κυπρίων Σκηνογράφων, με σκηνογραφική δράση κατά τα έτη 2004, 2005, 2006 και 2007, κάτω από το θέμα «Θ». Στο περίπτερο, που σχεδίασε ο Άντης Παρτζίλης, συμπεριελήφθησαν έργα των Γιώργου Τσάππα, Εδουάρδου Γεωργίου, Έλενας Κατσούρη, Κωνσταντίνου Κουννή, Μαρίας Χατζηκλεάνθους, Μαρίζας Παρτζίλη, Μαρίνας Νικολαΐδου, Μελίτας Κούτα και Χάρη Καυκαρίδη. Curator: Μαρίνα Μαλένη
PQ 2011
Παρουσιάστηκαν επιλεγμένες σκηνογραφικές δουλειές της τετραετίας που μεσολάβησε, κάτω από το θέμα SHIFTING Time and Space. Στο περίπτερο εκτέθηκαν δουλειές των καλλιτεχνών: Άγγελος Αγγελή, Αντώνης Αντωνίου,
Σταύρος Αντωνόπουλος, Άντης Παρτζίλης, Μελίτα Κούτα, Εδουάρδος Γεωργίου, Χάρης Καυκαρίδης, Έλενα Κατσούρη, Γεώργιος Κουκουμάς, Καρλ Κρουλ,
Φάνος Κυριάκου, Λέα Μαλένη, Στυλιανός Πελεκάνος, Παύλος Σιδέρης,
Καρολίνα Σπύρου, Λάκης Γενεθλής. Εκτέθηκαν επίσης δουλειές των:
Αποθήκη, Fresh Target Theatre Ensemble, Mitos Center of Performing Arts, Open Arts και Paravan Proactions. Το περίπτερο σχεδιάστηκε από τους Χάρη Καυκαρίδη και Μελίτα Κούτα οι οποίοι και συμμετείχαν στην ομάδα επιμελητών μαζί με τη Μαρίνα Μαλένη (Curatorial Team).
PQ 2015
Creatures: Η Επίσημη Κυπριακή συμμετοχή του 2015, σχεδιάστηκε από την Έλενα Κατσούρη (σκηνογράφο/ενδυματολόγο) και το Γεώργιο Κουκουμά (Σχεδιαστή φωτισμού) με επιμελήτρια τη Μαρίνα Μαλένη (Θεατρολόγο, Ηθοποιό, με ειδίκευση στην Επικοινωνία). Το installation της Κύπρου, πρότεινε τη στροφή πίσω στον άνθρωπο, την επιστροφή στα βασικά και τη φαντασία, με διαδραστικότητα και πρόκληση στο θεατή να ανακαλύψει ο ίδιος τί υπάρχει για να δει. Βασίστηκε στα εξώκοσμα πλάσματα που παρουσιάστηκαν στο θέατρο για να προσφέρουν τις δικές τους λύσεις: Καλικάντζαροι και Πουλιά, καταλύτες στην διαδικασία επανατοποθέτησης του ουσιαστικού και σημαντικού στη ζωή και της διαχείρισης παντός είδους κρίσεων. Στο περίπτερο εκτέθηκε επίσης δουλειά της Μαργαρίτας Παπαθεοδούλου (Όρνιθες), του Γιώργου Χιώτη (Όρνιθες) και της Θέλμας Κασουλίδου (Κάλι-Καντζάρ και σία) από τις αντίστοιχες παραγωγές του ΘΟΚ.
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:
http://www.pq.cz/artistic-concept/
http://www.pq.cz/2018/03/27/exhibition-of-countries-and-regions-2/
https://www.pq.cz/2018/03/27/fragments-2/
https://www.pq.cz/2017/11/27/emergence/
