ΚΥΠΕ - Παύλος Χατζηλοΐζου | Λευκωσία

Τα σημεία στα οποία συγκλίνουν και αποκλίνουν η δικαιοσύνη και το θέατρο, καθώς και διαχρονικά ερωτήματα για την έννοια του δικαίου αναδείχθηκαν σε συζήτηση που διοργάνωσαν το βράδυ της Δευτέρας ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (ΘΟΚ) και η Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας με θέμα «Η έννοια του Δικαίου στο Θέατρο».

Η εκδήλωση έλαβε χώρα στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, εν όψει της παράστασης «Ο Επιθεωρητής» του Νικολάι Γκόγκολ, η οποία θα κάνει πρεμιέρα στις 14 Φεβρουαρίου στην Κεντρική Σκηνή του ΘΟΚ, σε σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου.

Τη συζήτηση συντόνιζε ο Παντελής Βουτουρής, Πρόεδρος του ΘΟΚ, Ομότιμος Καθηγητής της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Στην τοποθέτησή του, ανέφερε ότι «Ο Επιθεωρητής» γράφτηκε το 1836, επισημαίνοντας ότι τα ζητήματα της δικαιοσύνης και του νόμου βρίσκονταν στο επίκεντρο της πολιτικής και φιλοσοφικής σκέψης της εποχής.

Εν συνεχεία, ο κ. Βουτουρής επεσήμανε ότι ήδη από τα ομηρικά χρόνια η τέχνη τοποθετεί στο επίκεντρό της την έννοια της δίκης, προσθέτοντας ότι η τέχνη αποσκοπεί στην εμπλοκή των θεατών με τη διαδικασία της απονομής δικαιοσύνης. Παράλληλα, τόνισε ότι η τέχνη και η δικαιοσύνη είναι δύο διακριτά πεδία, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι έχουν και σημεία σύγκλισης.

Από την πλευρά του, ο Θωμάς Μοσχόπουλος, σκηνοθέτης, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Θεάτρου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος σκηνοθετεί για πρώτη φορά στην Κύπρο, ανέφερε ότι οι ρίζες του αρχαίου δράματος είναι η επική αφήγηση, οι εορτές (όπως ο διθύραμβος), τα δικαστήρια και οι χώροι συναθροίσεων (όπως η Ηλιαία και η Εκκλησία του Δήμου).

Επιπρόσθετα, σημείωσε ότι το θέατρο προσπαθεί να αποσοβήσει εντάσεις. «Το θέατρο δεν θα δώσει απαντήσεις, αλλά θα υποβάλει ερωτήματα», τόνισε.

Την ίδια ώρα, επεσήμανε ότι σε έργα του αρχαίου δράματος, όπως  οι «Ευμενίδες» του Αισχύλου και η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, υπάρχει η έννοια της δικαιοσύνης, αλλά κανένας άνθρωπος δεν είναι φορέας της. Ανέφερε ακόμη ότι στο αρχαίο δράμα οι πρωταγωνιστές χρησιμοποιούν το συναίσθημα ως επιχείρημα για να κερδίσουν την εύνοια του κοινού.

Ο κ. Μοσχόπουλος είπε επίσης ότι πολλές τραγωδίες της Αναγέννησης πραγματεύονται το θέμα του δικαίου. Αναφερόμενος στον «Επιθεωρητή» του Νικολάι Γκόγκολ, σημείωσε ότι το εν λόγω έργο μιλά για το δίκαιο που έχει χαθεί σχεδόν ανεπιστρεπτί.

Ο Αχιλλέας Κ. Αιμιλιανίδης, Πρόεδρος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών, Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, αναφέρθηκε στη δικαιϊκή υπόσταση του θεάτρου, η οποία περιλαμβάνει – μεταξύ άλλων - τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και ζητήματα που άπτονται της μετάφρασης και της διασκευής ενός θεατρικού έργου και των σχέσεων μεταξύ των συντελεστών μιας θεατρικής παράστασης.

Παράλληλα, υπογράμμισε ότι η διαδικασία μιας δίκης προσομοιάζει με τη θεατρική διαδικασία, εξηγώντας ότι η αίθουσα της δίκης μοιάζει με θεατρική σκηνή, ο δικαστής και οι ένορκοι προσομοιάζουν με το κοινό, ο δικηγόρος μοιάζει με τον ηθοποιό και πολλές φορές με τον σκηνοθέτη μιας θεατρικής παράστασης, ενώ οι μάρτυρες – όπως και οι ηθοποιοί – προετοιμάζονται για να πείσουν τους θεατές, τον δικαστή και τους ενόρκους για την ορθότητα της άποψής τους.

Την ίδια ώρα, ο κ. Αιμιλιανίδης τόνισε ότι ο νόμος εμπεριέχει το στοιχείο της βίας υπό την έννοια της επιβολής της υποχρεωτικότητας και της καταναγκαστικής υπακοής στην απόφαση του δικαστηρίου. Αν δεν υπάρχει υπακοή, τότε επεμβαίνουν οι αρχές, ανέφερε, επισημαίνοντας ότι αυτή είναι μια ουσιώδης διαφορά της δικαιοσύνης από το θέατρο.

Εν συνεχεία, υπογράμμισε ότι στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή υφίσταται η σύγκρουση μεταξύ του θετικού και του σχετικού δικαίου. Όπως εξήγησε, στο συγκεκριμένο έργο υπάρχει σύγκρουση μεταξύ του νόμου της πολιτείας και της υπερβατικής δικαιοσύνης, δηλαδή των άγραφων νόμων και όχι κατ’ ανάγκην των θεϊκών νόμων.

Αναφερόμενος στην έννοια της δικαιοσύνης και χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το έργο του Ερρίκου Ίψεν «Ο εχθρός του λαού», ο κ. Αιμιλιανίδης διερωτήθηκε αν μια απόφαση που λαμβάνεται δημοκρατικά είναι ορθή και αν το οικονομικό συμφέρον πρέπει να τίθεται υπεράνω της υγείας. «Ποια δικαιοσύνη θέλουμε; Πώς αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία;», κατέληξε.

(ΚΥΠΕ/ΠΧ/ΓΧΡ)